Psikolojik Danışmanla Hasbihal köşemizde bu hafta, hayatın önemli bir dönüm noktasını konuşacağız. YKS... Bazen bir tercih ömür boyu hayatımıza dair bir çok seçim demektir. Bir tercih gibi gözüken o tercih aslında onlarca tercihi de beraberinde getirir. Bazen öğrenci ne seçeceğini bilemez; bazen ise ailesi ile ters düşebilir. Bir çok farklı denklemi içinde barındıran bu süreci detaylı olarak ele almak istiyoruz. Farklı başlıklara da değineceğimiz YKS Yazı Serimizde bugün genel bir bakışla bakıyor olcağız. Şu anda bir çok kişinin merakla takip ettiği bu süreçle ilgili sorularımızı, derneğimiz üyesi, Samsun Büyükşehir Belediyesi çalışanı Psk. Dan. Nisa Nur Koçak’a sordum.
Sevgili Nisa Merhaba. Sana bir çok ailenin, gencin, tercih arefesinde olan bir çok kişinin merakla cevabını beklediği sorular sorucağım. YKS tercih süreci ile ilgili bize ilk olarak neler söylemek istersin?
‘’Merhaba Gülser. Şu anda herkes büyük bir heyecan içerisinde bekliyor..Ben de çevremden tercihlerle ilgili sorular alıyorum. Konuya genel bir yerden bakacak olursak şunları söyleyebilirim:
Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) sonrasında başlayan tercih süreci, öğrencilerin sadece akademik yaşamlarını değil, aynı zamanda mesleki ve kişisel gelişimlerini de doğrudan etkileyen kritik bir karar dönemidir. Bu süreçte öğrenciler, çok sayıda değişkeni dikkate alarak kendileri için en uygun yükseköğretim programlarını belirlemeye çalışmaktadır. Tercihlerin yalnızca sınav başarısına göre değil; bireysel ilgi alanları, yetenekler, yaşam hedefleri ve kariyer beklentileri doğrultusunda yapılması gerekmektedir.’’
Bu bahsettiğin kısım o kadar önemli ki; tercihler yalnızca sınav başarısına göre değil; kişinin bireysel ilgi alanına, yeteneklerine, yaşam hedeflerine ve kariyer beklentilerine göre şekillenmelidir. Kişinin bu seçimlerinde dikkat etmesi gerekeler konusunu biraz daha detaylandırabilir misin?
‘Tabiki Gülser. Tercih listesi hazırlanırken dikkat edilmesi gereken temel unsurlardan biri, başarı sırasına göre değil, bireysel tercihlere uygun bir planlama yapılmasıdır. Öğrencinin ilgisini çekmeyen ya da yeteneklerinin dışında kalan bir alanda sadece puanı yettiği için tercih yapılması, ilerleyen yıllarda akademik başarısızlık, mesleki doyumsuzluk ve motivasyon kaybı gibi sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle tercih süreci, öğrencinin kendisini tanıması ve hedefleriyle uyumlu kararlar alabilmesi açısından gelişimsel bir görev olarak değerlendirilmelidir.’
Seçtiğimiz mesleği uzun yıllar yapacağımızı düşünürsek mesleki doyumun ve motivasyonun ne kadar önemli olduğunu bir kez daha görmüş oluyoruz. Kişinin kendi ile alanına göre meslek seçimi sürecinde bazen destekçisi bazen de zorlayıcı olarak karşısına çıkan grup: Aile... Bu süreçte ailelerin sürece katklısı ile ilgili neler söylemek istersin?
‘ Senin de bahsettiğin gibi aile burada önemli belirleyicilerden oluyor. Aileler, öğrencilerin tercih sürecinde önemli bir sosyal destek kaynağı olmakla birlikte, bu dönemde sergiledikleri tutumun niteliği belirleyici olmaktadır. Öğrencinin karar alma sürecine saygı duyan, onu dinleyen ve birlikte değerlendirme yapan bir aile yapısı, sağlıklı tercihlere zemin hazırlar. Buna karşın yönlendirici ya da baskıcı ebeveyn yaklaşımları, öğrencinin içsel çatışmalar yaşamasına ve kendi kimliğini ifade etmekte zorlanmasına neden olabilir.’
Aileler şunu da hatırlamalıdır; ailelerin çocukları ile ilgili hayalleri, beklentileri var ve bu durum çok anlaşılır. Çocukları için hayaller kuruyorlar ancak şunu da unutmamak gerekir; çocuklar o mesleği ömür boyu yapcaklar. O yüzden seçim sürecinde genci anlamaya çalışmak çok kıymetlidir. Konuyu bir psikolojik danışman olarak mesleki olarak daha derinlemesine incelesen; konu ile ilgili psikolojik boyutta ne demek istersin?
‘’Psikolojik açıdan değerlendirildiğinde, tercih süreci yoğun kaygı, belirsizlik ve karar verme zorluğu gibi duygusal tepkilerin ortaya çıkabildiği bir dönemdir. Bu dönemde öğrencilerin kaygılarını düzenleyebilmeleri ve gerçekçi düşünceler geliştirebilmeleri, tercihlerin niteliğini doğrudan etkilemektedir. Öz farkındalık düzeyi yüksek, karar verme becerileri gelişmiş bireylerin daha bilinçli tercihler yaptıkları gözlemlenmektedir. Üniversite, bölüm ve şehir tercihleri yapılırken her bireyin öncelikleri farklılık gösterebilir. Bu nedenle tercih listesi hazırlanırken öğrencinin öncelikleri, yaşam koşulları, üniversitelerin sunduğu olanaklar, akademik kadro kalitesi ve mezuniyet sonrası iş olanakları gibi unsurlar bütüncül bir biçimde değerlendirilmelidir.’’
Her bireyin önceliklerinin farklılık göstermesi belki de bu sürecin en önemli parolarından biri... Tercih edilecek bir bölüm bir kişi için gelecek vaad ederken, o bölüme ilgi duymayan, yeteneği olmayan bir kişi için hayatının en yanlış seçimi olabilir.. Kişilerin bu farkındalıkla seçimler yapması bu süreçte en doğru tercihe giden en kıymetli yol olabilir.
Bizlere aktardığın bu kıymetli bilgileri; özetlesen akılda kalıcı bir kaç cümle ile ifade etsen; bu süreçte tercih yapacaklara hap niteliğinde bilgi haline getirecek olsan süreci nasıl ifade edersin?
‘ Çok fazla değişkeni olan bir çok bilinmezli bu süreci birkaç cümle ile özetleyecek olsam şunları söyleyebilirim: YKS sonrası yapılan tercihler; sadece akademik başarıya değil, bireysel ve çevresel faktörlerin çok boyutlu değerlendirilmesine dayalı olarak planlanmalıdır. Bu süreçte psikolojik danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinden yararlanmak, öğrencinin kendi potansiyelini ve hedeflerini daha sağlıklı biçimde tanımasına ve değerlendirmesine katkı sunacaktır. Tercih süreci bir son değil, yaşam boyu sürecek mesleki ve kişisel gelişimin başlangıcı olarak ele alınmalıdır.’’
Öyle bir konu bahsettiğin her detayı saatlerce konuşabiliriz. Öte yandan verdiğin özet bilgiler bir çok kişi için çok anlamlı ve yol gösterici olacaktır. Aktardığın tüm kıymetli bilgiler için çok teşekkür ediyorum Nisa.
‘Rica ediyorum Gülser. Çok önemli bulduğum bir konuda seninle hasbihal etmek çok keyifliyfi; umarım okurlarımıza da faydalı olur....’
Psikolojik Danışmanla Hasbihal köşemizde okumayı dileğiniz konuları bizlere derneğimizin sosyal medya hesaplarından iletebilirsiniz.
Bir sonraki hasbihalde bambaşka bir konuda başka bir meslektaşımla sizlerle bulaşacak olmanın heyecanıyla hoşçakalın diyorum.
Gülser ÇELEBİ BAŞ
Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği
Samsun İl Temsilciliği İl Başkanı
Psk. Dan. Nİsa Nur KOÇAK
