Teknoloji ve oyun bağımlılığı

Gülser ÇELEBİ BAŞ

24.07.2025 - 12:46 Yayınlanma

1 Paylaşım

Tüm Okurlarımıza Merhaba
Psikolojik Danışmanla Hasbihal köşemizde bu hafta, hayatımızın hemen her alanında vazgeçilmez bir hal alan bir konuda bahsedelim: Teknoloji ve Oyun Bağımlılığı
Bağımlılıkların belki de en fazla karşımıza çıktığı teknoloji ve oyun bağımlılığı konusuna baktığımızda, Özellikle bilgisayarlar, akıllı telefonlar ve tabletler sayesinde bilgiye erişim kolaylaşmış, öğrenme süreçleri hız kazanmış, eğlence seçenekleri artmış ve sosyal etkileşimler dijital ortama taşınmıştır. Eğitimden sağlığa, iletişimden alışverişe kadar pek çok alanda teknolojinin sunduğu imkânlar yaşam kalitemizi artırmaktadır. Ancak teknolojinin bu denli yaygınlaşması, özellikle gelişim çağındaki çocuklar ve ergenler için bazı riskleri de beraberinde getirmektedir. Bir çok ebeveynin maruz kaldığı ve çözüm aradığı bu konuyu
Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Samsun Temsilciliği İl Çarşamba İlçe Temsilcimiz Uzm. Psk. Dan. Emrah KARATAŞ’a sordum.
Sevgili Emrah Merhaba. Sana bir çok ebeveynin ilgiyle okuyacağından emin olduğum bir konu ile ilgili sorular sormak istiyorum. Senin de uzun zamandır bu alanda çalışıyor olman, bu konuda çok fazla danışana rehberlik ediyor olmadan dolayı, tecrübelerinden de yola çıkarak cevaplayacağını düşündüğüm bir soruyla başlamak istiyorum. teknolojinin ve dijital oyunların aşırı ve kontrolsüz kullanımı sonucu ortaya çıkan bağımlılık davranışları konusunda senin bir uzman olarak gördüklerin neler?
‘’Merhaba Gülser. Senin de bahsettiğin gibi teknolojinin ve dijital oyunların kontrolsüz kullanımı beraberinde bağımlılıkları ortaya çıkarıyor. Eğlenmek ya da vakit geçirmek amacıyla başlanan teknoloji kullanımı zamanla bir alışkanlık halini almakta, sonrasında bireyin günlük yaşamını olumsuz etkileyen bir bağımlılığa dönüşebilmektedir. Özellikle oyunlar ve sosyal medya gibi anlık ödül sağlayan platformlar, genç bireylerin beyninde dopamin salınımını tetikleyerek onları tekrar tekrar kullanmaya yönlendirir. Bu durum zamanla çocukların akademik başarılarını, fiziksel sağlıklarını, sosyal ilişkilerini ve duygusal gelişimlerini olumsuz etkileyebilecek ciddi bir sorun halini alabilir.
Bununla birlikte, dijital içeriklerin birçoğu çocukların yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayabilir. Şiddet içerikli oyunlar, şansa dayalı kazanımlar sunan uygulamalar, oyun içi satın almalar ya da kumar benzeri mekanikler; çocukların değer yargılarını ve gerçeklik algılarını olumsuz etkileyebilir. Tüm bu faktörler göz önünde bulundurulduğunda, teknolojiyle sağlıklı bir ilişki kurulabilmesi için ebeveynlerin, öğretmenlerin ve uzmanların çocukları doğru yönlendirmesi büyük önem taşımaktadır.’’
Değindiğin kısımlar çok kıymetli ve ebeveynlerin bir çoğunun okurken kendini bulduğundan eminim.. Bazen de ebeveynler bu konuda net tanımlara ve nokta atış bilgilere ihtiyaç duyarlar. Onlar için de sormak istiyorum:
Teknoloji ve Oyun Bağımlılığı Nedir ve ebeveynler bu süreçte hangi belirtileri görürler?
‘’ifade ettiğin üzere, biraz daha net tanımlarla soruna yanıt vermeye çalışayım:
Teknoloji ve oyun bağımlılığı, bireyin dijital cihazları (telefon, tablet, bilgisayar vb.) veya dijital oyunları gereğinden fazla, kontrolsüz ve işlevselliğini bozacak şekilde kullanmasıdır. Kişi, günlük sorumluluklarını ihmal etmeye, sosyal ilişkilerden uzaklaşmaya ve psikolojik zorlanmalar yaşamaya başlar.
Belirtileri Nelerdir?
Bağımlılık davranışı sinsi şekilde gelişir. Aşağıdaki belirtiler teknoloji veya oyun bağımlılığına işaret edebilir:
Ekran karşısında geçirilen sürenin sürekli artması
Oyun ya da internet dışında başka etkinliklere karşı ilgisizlik
Aile, arkadaş ve okul hayatında sorunlar yaşanması
Teknolojiye erişim engellendiğinde öfke, huzursuzluk, kaygı gibi duyguların ortaya çıkması
Gece geç saatlere kadar oyun oynama veya sosyal medya kullanma
Uyku, beslenme ve ders çalışma düzeninin bozulması
“Sadece 10 dakika daha” diyerek sürenin sürekli uzaması.’’
Sana başvuran danışanlar da sana mutlaka soruyordur. Yazıyı okuduklarında da zihinlerinde canlanacak bir soru olduğunu düşünüyorum. Bu durum neden olur?
‘Bir çok ebeveyn süreçte bu sorunun cevabını arıyor gerçekten. Neden olur? Şu şekilde maddeleyerek cevaplamam gerekirse; şunları söyleyebilirim:
Neden Olur? Boş zamanları değerlendirme yollarının sınırlı olması
Arkadaşlarla iletişimin dijital ortamda gerçekleşmesi
Aile içinde sağlıklı iletişimin eksik olması
Ödül ve başarı hissinin sadece dijital oyunlar yoluyla elde edilmesi
Gerçek dünyadaki sorunlardan kaçış arayışı.’’
Konuyu tam olarak hatlarıyla çizdiğimizi ve rehber niteliğinde bilgiler verdiğimizi düşünüyorum. Son olarak ebeveynlere önerilerde bulunsak çok güzel bir dokunuş olacaktır.
Deneyimlerinden de yola çıkarak ailelere ne gibi önerilerde bulunmak istersin?
‘Ebeveynlerin de sğree başladıklarında cevabını aradıkları soruların başında geliyor: öneriler.. Birkaç başlık altında toplayarak şunları söyleyebilrim:
Aileler Neler Yapabilir?
1-Kurallar ve Sınırlar Belirleyin:
Yaşa uygun ekran süresi belirleyin (örneğin, 0-3 yaş önerilmez. 3-4 Yaş için Günde 20 dakika, 4 yaşından itibaren her yaş için günde 10 dakika)
Cihazların kullanım saatlerini netleştirin (örneğin, yemek masasında telefon yasak olabilir).
Oyunsuz günler belirleyin. Bu onların oyunsuz günler geçirebileceğini fark etmesini sağlayacaktır.
2-Alternatifler Sunun:Sportif, sanatsal ve sosyal etkinliklerle çocuğun dijital dışı yaşamını zenginleştirin.
Ailece yapılan etkinliklerle birlikte kaliteli zaman geçirin.
3-Model Olun:Çocuklar, dijital cihaz kullanımı konusunda ebeveynlerini örnek alır. Cihaz kullanım sürenizi gözden geçirin.
4-İletişimi Güçlendirin:Yasaklamadan önce neden oyun oynadığını, ne hissettiğini anlayarak dinleyin.
Olumlu davranışları takdir edin, küçük değişimleri bile fark ettiğinizi gösterin.
5-Destek Alın:Bağımlılık seviyesinde bir durum varsa mutlaka psikolojik destek alın. Okul rehberlik servisi ile iş birliği içinde olun.
Aktardığın kıymetli bilgiler bir çoğumuz için baş ucu kitabı gibi bir öneri listesi oldu diyebilirim. Anlattıklarını özetlemeni istesem; bize konuyu nasıl özetler ve özellikle aklımızda neler kalsın istersin? Şöyle ki unutulmaması gerekenler listesi gibi...
‘Çok geniş derya deniz bir konuydu üzerinde konuştuğumuz. Yine de özetlemem ve bir kaç paragrafa indirgemem gerekirse şunları söyleyebilirim:
Unutulmaması Gerekenler
Teknoloji kötü değildir; amaç ve sınırlar belli olmadığında çocukların gelişimini olumsuz etkileyebilir. Dijital oyunlar da eğlendirici ve öğretici olabilir; ancak şansa dayalı ödül sistemleri, para harcama teşviki ve kontrolsüz kullanım, çocukları riskli alışkanlıkların eşiğine getirebilir.
Bu nedenle hem evde hem okulda, teknoloji kullanımının sağlıklı temeller üzerine kurulması büyük önem taşımaktadır. Çocuklara dijital okuryazarlık, zaman yönetimi ve denge kurma becerisi kazandırmak, onları geleceğe hazırlamanın önemli adımlarındandır.
Konuyu çok yönlü ele alan ve nokta atış önerilerle zenginleştiren bilgilendirmesi için kıymetli meslektaşım; Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Samsun Temsilciliği Çarşamba İlçe Temsilcimiz Uzman Psikolojik Danışman Emrah KARATAŞ’a teşekkürlerimi sunuyorum.
‘Rica ediyorum Gülser. Benim için de uzun zamandır üzerinde çalıştığım bir konuyu aktarıyor olmak çok değerli bir paylaşım oldu. Okurlarımıza faydalı olması dileğiyle....’
Psikolojik Danışmanla Hasbihal köşemizde okumayı dileğiniz konuları bizlere derneğimizin sosyal medya hesaplarından iletebilirsiniz.
Bir sonraki hasbihalde bambaşka bir konuda başka bir meslektaşımla sizlerle bulaşacak olmanın heyecanıyla hoşçakalın diyorum.