İbadetlerin neler olduğunu insan kendi başına bilemediği gibi nasıl yerine getireceği konusunda da ilahi bilgiye ihtiyacı vardır. Kuranı Kerim’de oruçla ilgili ayeti kerimeler ve Hz Resulullahın hadisi şerifleri bu konuyu bizlere öğretmektedir.

İslam dininin temel ibadetlerinden biri de Ramazan ayında oruç tutmaktır. Oruç Arapça'da ‘savm’ kelimesiyle’bir şeyden uzak durmak, bir şeye karşı nefsini tutmak, engellemek’ anlamında kullanılır. Fıkıh terimi olarak ise, ‘imsak vaktinden iftar vaktine kadar, Allah rızası uğrunda bilinçli bir şekilde, yeme içme ve cinsel ilişkiden uzak durmak’ demektir. Bu tanımda da yer aldığı haliyle Orucun temel unsuru oruç süresince yiyecek içecek ve cinsel ilişkiden ve bu anlama gelen davranışlardan uzak durmaktadır. Çünkü bunlar oruçluya yasak olan davranışlardır. Orucun yasakları, orucun bozulmasına sebep olan şeylerdir. Dünyada kaza ya da keffaret orucu tutmayı gerektirirken; ahirette orucun sevabından ve mükafatından mahrum kalmaya neden olacaktır. Oruçluyken yemek ve içmek yasağı yenilip içilmesine insanın fıtratının meylettiği gida olarak insanın vücuda aldığı, gıda özelliği olmasa da insanın doğal yollardan vücuduna aldığı; yuttuğu her şeyi içine alır. Ayrıca sigara, nargile gibi keyif veren tütün kökenli dumanlı maddeler ile bağımlılık gereği alınan tüm maddeler oruç yasakları kapsamındadır. Cinsel ilişkide bulunma ve bu kapsamda değerlendirilen şeyler de orucu bozmaktadır. Bunların hangi durumda sadece kazâ, hangi durumda kazâ ile birlikte keffâreti gerektirdiğini inceleyelim.

ORUCU BOZUP KEFFARETİ GEREKTİREN DURUMLAR

1. Hastalık, yolculuk, hamile veya emzikli olmak, şiddetli açlık ve susuzluk, yaşlılık, tehdit edilmek gibi geçerli bir sebebi olmadığı halde oruçlunun bilerek buğday tanesi kadar olan bir gıdayı yemek ya da içmek.

2. Oruçlu olduğunu bile bile cinsel ilişkide bulunmak.

3. Sigara içmek, öd ağacı veya anberi tütsüleyip, dumanını isteyerek içeri çekmek.

4. Az miktarda tuzu ağza götürdükten sonra isteyerek yutmak.

5. Kan verdikten veya sadece karısını öptükten sonra orucu bozulmadığını bildiği halde bilerek ve isteyerek yemek ve içmek; orucunu bozmak.

ORUCU BOZUP, YALNIZ KAZAYI GEREKTİREN ŞEYLER

Geçerli bir sebebi olmadığı hâlde Ramazan ayında oruç tutmayan Müslüman büyük günah işlemiş olur. Allaha tövbe etmesi ve tutmadığı oruçları kaza etmesi gerekir.

1. Yenilmesi ya da yutulması mutat olmayan; gıda özelliği olmayan şeyleri yemek veya yutmak; un, hamur, bir defada çok miktarda tuz ve zeytin çekirdeği, içi olmayan ceviz, içi olmayan badem yutmak. taş, toprak, demir, altın ve gümüş gibi şeyleri yutmak.

2. Boğazına kaçan kar veya yağmuru kendi isteği olmayarak yutmak.

3. Başkasının zorlaması ile orucu bozmak.

4. Dişleri arasında nohut tanesi kadar olan bir şeyi yutmak.

5. Abdest esnasında ağzına ve burnuna su alırken kendi elinde olmayarak boğazına su kaçması.

6. Unutarak yiyip içtikten sonra orucunun bozulduğunu zannederek yiyip içmek. Unutarak yiyip içerken oruçlu olduğunu hatırladıktan sonra boğazından aşağıya bir şey geçerse orucu bozulur ama yiyip içmeyi sürdürmez, yerine ramazandan sonra kaza tutar

7. Kendi müdahele ederek ağız dolusu kusmak.

8. Kendi isteği ile içine veya genzine duman çekmek. Kendi isteği ile olmazsa oruç bozulmaz

9. İmsak vakti geçtiği hâlde daha vakit vardır zannederek yemek ve içmek; güneş batmadığı hâlde, battı zannederek iftar etmek.

10. Cinsel ilişki dışında kadına dokunmak veya öpmek sonucu boşalmak.

Bunlardan biri ile orucu kazaya kalan kimsenin akşama kadar oruç yasaklarına uygun davranması gerekir. Oruç yasaklarına uygun davranmadığında keffaret orucu gerekir.

ORUCU BOZMAYAN DURUMLAR

1. Oruçlu olduğunu unutarak yemek, içmek ve cinsel ilişkide bulunmak. Unutarak yiyip içerken oruçlu olduğunu hatırlarsa hemen ağzını boşaltıp yıkar ve oruca devam eder. Oruçlu olduğunu hatırladıktan sonra boğazından aşağıya bir şey geçerse bu oruç bozulur ama yiyip içmeyi sürdürmez, yerine ramazandan sonra kaza tutar,

2. Bir suya dalıp kulağına su kaçmak.

3. Kendi isteği olmayarak boğazına toz ve duman girmek.

4. Kendi isteği olmayarak kusmak.

5. Kendiliğinden içeriden gelen kusuntunun yine kendiliğinden içeriye gitmesi.

6. Dokunma ve öpme olmadan uyurken boşalmak

7. Geceleyin cünüp olan kimsenin sabaha kadar yıkanmayıp gündüz yıkanması.

8. Eşini öpmek.

9. Dişleri arasında sahur yemeğinden kalan ve nohut miktarından az olan kırıntıyı yutmak.

10. Ağzındaki tükürüğü yutmak. Ağza gelen kusuntuyu yutmak

14. Ağzına aldığı, dişine koyduğu ilacın tadını boğazda hissetmek.

15. Gözlerine sürme çekmek.

Bu saydığımız şeylerin hiçbirisi nedeniyle oruç bozulmaz. Bu durumlarda kişi orucunu tutmaya devam eder ve sonra da kaza etmez.

Ayeti Kerimeler ve hadisi şeriflere göre islam bilginlerinin açıkladığı bu hususlar Cenabı Allahın isteğini; oruç ibadetiyle ilgili sayısız hikmetlerin gerçekleşmesi amacına yönelik belirlenen şartlardır. Oruç ibadetimizi bu hususlara özen gösterdiğimiz ibadetler olarak Rabbimizin bizlerden kabul etmesi duasıyla

Mustafa GÖREN

Samsun Müftülüğü Uzman Vaizi