Ulu önder Mustafa Kemal Atatürk'ün doğumundan ölümüne kadar oturduğu,bir süre konakladığı,savaş yıllarında "karargah" olarak kullandığı,gezilerinde konuk olduğu,arkadaşları ile birlikte toplantılar yaptığı,çalıştığı,dinlendiği yapılar (binalar) Cumhuriyetin ilk yıllarından başlayarak "Atatürk Müzesi","Atatürk Köşkü","Atatürk Karargahı","Atatürk Evi","Atatürk Odası" vb. olarak buralarda Atatürk'ün anısını yaşatmak amacıyla mümkün olduğunca orijinal hali korunmaya çalışarak düzenlenmiş ve ziyarete açılmıştır.
Atatürk'e ve Milli Mücadele yıllarına hatta Cumhuriyet dönemine ait bazı özel eşyaların,çeşitli eserlerin ve belgelerin korunduğu,tasnif edildiği,bir kısmının istifadeye açıldığı ve sergilendiği bu Atatürk Evleri ve Atatürk Müzeleri arasında tarihi önemi bakımından en önde geleni hiç kuşkusuz "Mustafa Kemal Paşa'nın 9.Ordu Müfettişliği Havza Karargahı; Tarihi Mesudiye Oteli/Havza Atatürk Evi"dir.
'Mustafa Kemal Paşa'nın 9.Ordu Müfettişliği Havza Karargahı',-Tarihi Mesudiye Oteli- ve dolayısıyla Havza ilçesi her şeyden önce 20.yüzyılın başında Anadolu'yu kuşatan Emperyalist işgale karşı,Kurtuluş Savaşımızın muzaffer komutanı,Ulu Önder Mustafa Kemal ATATÜRK'ün ilk isyan bayrağını burada açmış olması gibi bir büyük şerefe sahiptir.
Tarihi önemi
25 Mayıs - 13 Haziran 1919 tarihleri arasında Mustafa Kemal Paşa'nın 9. Ordu Müfettişliği sırasında binayı ordu karargâhı olarak kullanmış olmasından gelir. Millî Mücadele'nin ilk karargâhı sayılır.
Yapım tarihi ve kim tarafından yapıldığı bilinmeyen bina, Osmanlı tapu kayıtlarından anlaşıldığı kadar binayı otel haline getirerek işletmeye açan ilk kişi Havza eşrafından Hurdazlı İsa Efendi isimli bir şahıstır. O zamanki adıyla Mesudiye Oteli'ni bir süre kendisi çalıştıran İsa Efendi 1917 yılında oteli, o yıllarda aynı zamanda Maarif hamamının da müsteciri olan Ali Baba’ya devreder. Mustafa Kemal Paşa'yı Havza'da ağırlaması nedeniyle Ali Baba, "otelci" olarak anılmaktadır.
Mustafa Kemal ve arkadaşlarının Samsun'dan Havza'ya geçme kararı üzerine Havza Kaymakamı Fahri Bey, Ali Baba'nın Mesudiye Oteli'nin içindeki müşterileri boşalttırarak bir ay süre ile kiralamış; Mustafa Kemal ve beraberindekilere tahsis etmişti. Cadde üzerinde bulunan kerpiç bina zemin kat üzeri iki katlıdır. Birinci katta 4, ikinci katta 5 oda bulunmaktadır. Tavan ve tabanı ahşap olan bina kırma çatı ile örtülüdür. Otelin birinci katında kuzeybatı ve kuzeydoğu yönünde bulunan karşılıklı iki odadan biri "Çalışma odası" diğeri "Yatak odası" olarak paşa için hazırlanmış, maiyetindeki askeri ve sivil memurların bir bölümü otelin üst katında bulunan odalara yerleştirilirken bir bölümü de Havza’nın ileri gelenlerine ait konaklarda ağırlanmışlardır.
Bu yapıda gerçekleştirilen görüşmelerden en önemlileri Mustafa Kemal'in Semyon Budyonni başkanlığındaki Sovyet heyeti ile yaptığı görüşme ve Giresunlu Topal Osman Ağa ile görüşmesidir.
Müze oluşu
1922 yılında 4.500 Lira karşılığı satın alınarak Atatürk'ün çalışma odası olan oda Gazi Odası olarak adlandırılarak korunmuş, haricindeki bölümleri Havza Belediyesi Hizmet Binası olarak kullanılmıştır. Bina, 1984 yılında boşaltılmış, 1994 yılında il özel idaresinin maddi desteğiyle kaymakamlıkça tamir ve tadilatı yapılarak ziyarete açılmıştır. 2001 yılında Kültür Bakanlığı tarafından binanın temel ve ahşap dikmelerindeki çökme ve çürümeler nedeniyle yenilemesi yaptırılmış, dekorasyon ve düzenlemeleri gerçekleştirilmiştir.
Havza Kaymakamlığı'nca yeniden düzenlenen bina, 25 Mayıs 2002 tarihinde Mustafa Kemal Paşa’nın Havza Karargâhı (Havza Atatürk Evi) adıyla müze olarak hizmete açılmıştır.
Bina, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun 12.07.1980 tarih ve A- 2371 sayılı kararıyla taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.
Daha önce Belediye İtfaiye Amirliği'nce kullanılan zemin kat, bu birimin kendi binasına taşınmasından sonra restore edilerek Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü'ne tahsis edilerek hem kaplıcalarda kalan turistler için zaman değerlendirme ortamı haline getirilmiş, hem de halk eğitim kurslarını bitiren kursiyerler için eserlerini sergileme ve pazarlama olanağı sunulmuştur. İkinci katta Atatürk'ün çalışma odası, yatak odası, Havza Odası ve dinlenme odası o dönemde kullanılan eşyalarla birlikte yeniden düzenlenmiştir. Üçüncü katta, Millî Mücadele'nin ön hazırlıklarının yapıldığı illere atfen Amasya, Sivas, Erzurum, Ankara odaları düzenlenmiş; Millî Mücadele sürecinde Atatürk'ün bulunduğu, çalışma merkezi haline getirdiği bu kentlere ilişkin belge ve dökümanlara yer verilmiştir. Bu odalarda o dönemlerde yapılan çalışmalar resim ve yazılarla yansıtılmıştır.
Müzede yatak odası ve çalışma odası dışında iki salon vardır. Salonda Atatürk'ün Havza'ya geldiği döneme özgü eşyalar, Millî Mücadele'de kullanılan bazı silahlar, savaşa ilişkin kitaplar; 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başına ait yöresel kadın giysileri; üst kattaki salonda ise oturma odası takımı yer alır.
Havza Atatürk Evi'nde Mustafa Kemal'in ağırlandığı dönemde kullanılan orijinal eşyalar sergilenmektedir. Çalışma masası, koltuk ve sandalyeler olduğu gibi korunmuştur. Atatürk'ün yatak odasının duvarında Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanlığı forsunun aslı bulunur. Bu forsu Atatürk, cumhurbaşkanı sıfatı ile 24 Eylül 1924 tarihinde Havza'ya, ikinci gelişinde hediye etmiştir.
Müzenin çalışma odasında heykeltıraş Adil Çelik tarafından kalıp kullanmadan, döküm yapılmadan müze içinde yapılan Atatürk ve silah arkadaşlarının balmumu heykelleri yer alır.
Çalışma Odası: Atatürk’ün Havzada bulunduğu 25 Mayıs – 13 Haziran 1919 tarihleri arasında çalışma odası olarak kullandığı bölümdür. Havza'da bulunduğu süre içerisinde kendisini ziyarete gelen birçok heyeti burada kabul etmiştir. Bu odada sergilenen Telgraf maniplesi; Mustafa Kemal Paşa’nın başta Havza Genelgeleri olmak üzere Havzada yaptığı yazışmaları arkadaşlarına, Ordu Komutanlarına, Valilere ve ilgili diğer kimselere ilettiği ilk haberleşme aygıtıdır. Türkiye Cumhuriyeti için yaptırılmış olan ilk Cumhurbaşkanlığı forsu da çalışma odasında sergilenen eserler arasındadır.
Yatak Odası: Atatürk Havza’da bulunduğu süre içinde bu odada istirahat etmiştir. Odada yer alan karyola, yatak, yatak örtüsü ve diğer yatak odası takımının tamamı Atatürk’ün Havzaya geldiği yıllara ait orijinal eşyalardan seçilmiştir.
Havza Odası: Birinci kattadır. Bu odadaki en önemli eser Atatürk’ün el yazısı (Osmanlıca) ve imzası bulunan bir belgedir. Mustafa Kemal Paşa’nın Havzaya geldiğinde Mesudiye oteline iner inmez (Bir iddiaya göre de Havza'ya gelmeden bir gün önce) Havza hakkında bilgi sahibi olmak için hazırladığı Havza Kaymakamı Fahri Bey’ e verdiği 12 maddelik soru listesidir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Havza konulu küçük bir fotoğraf sergisi, Milli Mücadele yıllarında Rum Çetelerinin düzenlediği saldırı ve katliamları belgeleyen bazı fotoğraflar, Atatürk’le birlikte Havzaya gelen subaylara ve sivil memurlara ait fotoğraflar ve Atatürk’ün Havzada yayınladığı Milli Mücadelemizin “İlk Genelgesi” ile burada yapmış olduğu yazışmalara ve Kurtuluş savaşımızın başlatılmasına dair belgelere ait örnekler Havza odasında sergilenmektedir.
Diğer Oda ve Salonlar: Salon bölümlerinde Atatürk’ün Havzaya geldiği yıllara özgü eşyalar, Mili Mücadelede kullanılan bazı silahlar ve Milli Mücadele yıllarını anlatan çeşitli kitaplar sergilenmektedir. Aralarında Atatürk’ün kullandığı yemek takımının da bulunduğu bu eşyalar arasında 19. yy. sonları ile 20. yy.’ın başlarında Havza yöresinde kullanılan kadın giysileri, mutfak eşyaları, çıkrıklar ve üst kat salon bölümünde bulunan eski Türk evlerine özgü oturma odası takımı ziyaretçilerin yoğun ilgisini toplamaktadır.
Atatürk’ün Milli Mücadele süresinde gittiği / bulunduğu, kongreler düzenlediği ve çalışmalarının merkezi haline getirdiği kentlerin adına ithaf edilerek düzenlenen başta Havza, Amasya, Erzurum, Sivas ve Ankara odalarında, Atatürk’ün bu kentlerde yapmış olduğu bu görüşmelerle ilgili fotoğraflar, buralarda yapmış olduğu yazışmalarla ilgili belgeler ve bu kentlerimizin tarihi ile ilgili bazı bilgiler yer almaktadır.
