Günümüzün dijital çağında, bebekler ve küçük çocuklar ekranlarla erken
yaşta tanışıyor. Akıllı telefonlar, tabletler ve televizyonlar,
ebeveynler için bazen hızlı bir çözüm gibi görünse de, bu yaş grubunda
ekran kullanımı çocukların beyin gelişimi üzerinde derin etkiler
yaratabilir. Bu nedenle, ebeveynler olarak ekran süresini
sınırlandırmanın ve doğru içerik seçimleri yapmanın kritik olduğunu
unutmamalıyız.
Dil Gelişimi ve Sosyal Etkileşim
0-3 yaş dönemi, dil gelişiminin en hızlı olduğu evredir. Çocuğunuzun dil
becerileri, doğrudan çevresindeki insanlarla kurduğu gerçek hayattaki
etkileşimlerden beslenir. Oyun oynarken yüz yüze kurulan iletişim, jest
ve mimikler aracılığıyla çocuğunuz hem konuşmayı öğrenir hem de sosyal
becerilerini geliştirir. Ancak uzun süreli ekran maruziyeti, bu doğal
öğrenme sürecini sekteye uğratabilir. Çocukların pasif bir şekilde ekran
karşısında vakit geçirmesi, onların aktif konuşma ve ifade etme
yeteneklerini kısıtlayabilir.
Bunun sonucunda dil gelişiminde gecikmeler yaşanabilir.
Bu noktada önemli bir ayrımı da vurgulamak istiyorum: Eğer ekran
kullanımı yaşa uygun, eğitici ve ebeveyn eşliğinde gerçekleşiyorsa,
çocuğunuzla birlikte öğrenme deneyimine dönüşebilir. Ancak unutulmaması
gereken, bu etkileşimin sınırlı olması gerektiğidir.
Dikkat Süresi ve Odaklanma Becerisi
Görsel içeriklerin hızla akıp gittiği dijital dünyada, çocuklar bu
uyaranlara hızlıca adapte olabilir. Ancak bu durum, odaklanma ve dikkat
sürelerini olumsuz etkileyebilir. Gerçek hayattaki etkileşimler ve
oyunlar daha sabır gerektiren, yavaş tempolu deneyimler sunar. Oysaki
ekran başında geçirilen uzun süreler, çocuğunuzun bu doğal ritme adapte
olmasını zorlaştırabilir.
Bunun sonucunda, çocuğunuz daha az sabırlı ve daha kolay dikkat dağılan
bir yapıya sahip olabilir.
Fiziksel Gelişim ve Aktif Oyun İhtiyacı
Ekran başında geçirilen süre, aynı zamanda çocukların fiziksel
aktivitelerini de kısıtlar. Oysa bu yaş aralığındaki çocuklar, kas
gelişimleri ve motor becerilerini geliştirmek için aktif oyuna ihtiyaç
duyar. Ekran karşısında hareketsiz kalmak, bu kritik gelişim döneminde
fiziksel aktiviteleri ikinci plana iter ve çocuğunuzun bedensel
gelişimini olumsuz etkileyebilir. Dolayısıyla ekran süresini mümkün
olduğunca azaltarak, çocuklarımıza koşup oynayabilecekleri,
keşfedecekleri alanlar sunmalıyız.
Ebeveynlere Öneriler
Uzmanlar, 18 aylıktan küçük çocuklar için ekran süresinden tamamen
kaçınılmasını öneriyor. 18-24 ay arası çocuklarda ise ekran süresi çok
sınırlı tutulmalı ve mutlaka ebeveyn gözetiminde olmalıdır. 2-3 yaş arası
çocuklar için ise ekran başında geçirilen sürenin kısa tutulması ve
eğitici, yaşa uygun içeriklerin tercih edilmesi önemlidir. Ancak bu
süreçte ekranın hiçbir zaman çocuğunuzun gerçek dünyadaki deneyimlerinin
yerini almaması gerektiğini unutmayın. Çocuğunuzla geçirdiğiniz kaliteli
zaman, onun beyin gelişimini en iyi destekleyen faktör olacaktır.
Çocuğunuzun büyüme ve gelişim sürecinde, dijital dünyanın sunduğu
kolaylıkların ötesinde, onun dünyayı keşfetmesine olanak tanıyan gerçek
deneyimlere yer vermek her zaman en iyi seçim olacaktır.
Uzman Psikolojik Danışman / Özel Yetenekliler Uzmanı
Tuğçe Gündüz Yılmaz