Geçtiğimiz günlerde İlkadım İlçesi Zeytinlik Mahallesi Muhtarı Mustafa Öksüzoğlu ile sahada bir görüşme ve çalışma gerçekleştirdim. Mahalle, ağırlıklı olarak ailelerin yaşadığı, mahalle kültürünün hâlâ hissedildiği bir bölge. Ancak bu güçlü sosyal dokunun içinde ciddi bir sosyal alan yetersizliği göze çarpıyor. Mahalle, imarlı ve imarsız alanlardan oluşuyor. İmarsız bölgeler için kentsel dönüşüm planı hazırlanmış durumda. Beş etaptan oluşacak dönüşümün ikinci ve üçüncü etapları bu alanı kapsıyor. Bölgede kentsel dönüşüm ofisinin kurulduğu gözlemlenmiştir.
Muhtar Öksüzoğlu’nun aktardığına göre, mahalle halkının yaklaşık yarısı dönüşüm sürecine sıcak bakarken, diğer yarısı çeşitli endişeler taşıyor. Bölgeden ayrılan ailelerin olduğu, özellikle geceleri sokakların güvenlik açısından riskli hale geldiği dile getiriliyor. Uyuşturucu kullanımı ve suç oranlarının arttığı yönünde kaygılar mevcut.
Mahallede Iraklı ve Afgan uyruklu mülteciler yoğun olarak ikamet ediyor. Ancak kültürel farklılıklar nedeniyle yerel halkla sosyal uyum sağlanamadığı belirtiliyor. Bu durum, mahallede gerginliklere yol açıyor. Göç İdaresi’nin net sayı paylaşmaması nedeniyle yabancı nüfusun tam olarak bilinmediği, hatta bir kısmının nüfusa kayıtlı dahi olmadığı ifade ediliyor. Mahallede iki adet ortaokul bulunuyor; muhtar, bu okullardan birinin ilkokula dönüştürülmesi gerektiğini vurguluyor. Çünkü mahallede küçük yaş grubu çocuklar için güvenli oyun alanı, park ve yeşil alan yok.
Dönüşüm İnsanla Başlar
Kentsel Dönüşüm ve Şehircilik Vakfı Samsun İl Temsilcisi olarak saha çalışmalarında en çok gözlemlediğim gerçek şu şekildedir;
“Kentsel dönüşüm yalnızca binaların yenilenmesi değildir. Eğer bir bölge dönüşüyorsa, orada sosyolojik, kültürel ve ekonomik bir iyileşme de eş zamanlı olarak yaşanmalıdır.”
Zeytinlik Mahallesi örneğinde olduğu gibi, fiziksel dönüşüm planlarının güçlü olması kadar, insanı sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda da güçlendiren projelere ihtiyacımız var. Mahallede yaşayan çocuklar için güvenli sokaklar, kadınlar için sosyal destek alanları, gençler için üretim ve istihdam fırsatları oluşturulmadıkça, dönüşüm eksik kalır. Gerçek bir dönüşüm; insanların yaşam kalitesinin yükseldiği bir süreçtir. Zeytinlik, bu açıdan sadece Samsun için değil, Türkiye’deki tüm dönüşüm bölgeleri için bir laboratuvar mahalle niteliğindedir.
Öneriler
Kadın ve Çocuk Odaklı Alanlar Planlanmalı: Yeni yerleşim planlarında park, oyun alanı, kütüphane, kadın merkezleri ve sosyal atölyelere mutlaka yer verilmelidir.
Yabancı Uyruklular için Uyum Programları: Sosyal gerilimi azaltmak adına, dil, kültür ve ortak yaşam temalı eğitim programları düzenlenmelidir.
İstihdam ve Eğitim Destekleri: Gençlerin iş gücüne katılımını teşvik edecek meslek kursları ve girişimcilik destekleri mahalle ölçeğinde planlanmalıdır.
Yerinde Dönüşüm Modeli: Mahalle sakinlerinin kendi bölgelerinde, aidiyet duygusu korunarak yaşamaya devam edebileceği modeller tercih edilmelidir.
Kültürel Hafızayı Koruyan Projeler: Mahalledeki eski sokak isimleri, yapılar, hikâyeler ve kolektif hafıza öğeleri korunarak, dönüşüm sonrası kimlik kaybı önlenmelidir.
Sonuç
Zeytinlik Mahallesi, bugün bir yol ayrımında. Mahalle halkının yarısı geleceğe umutla bakarken, diğer yarısı endişe içinde. Tam da bu noktada yerel yönetimlerin, sivil toplumun ve biz şehircilik alanında çalışan uzmanların görevi; bu dönüşümü sadece fiziksel değil, insani ve sosyal boyutlarıyla da desteklemektir.
Duygu BİRCAN ALAÇAMLI – Alaçamlı & Partners Kurucu Ortağı
Yüksek Mühendis
Gayrimenkul Değerleme ve Kentsel Dönüşüm Uzmanı
Kentsel Dönüşüm ve Şehircilik Vakfı Samsun İl Temsilcisi