Samsun, tarih boyunca birçok medeniyetin geçiş noktası oldu. Karadeniz’in kıyısında stratejik bir liman kenti olarak konumlanan şehir, yüzyıllar boyunca Rum, Ermeni ve Türk halklarının bir arada yaşadığı önemli merkezlerden biri haline geldi. Bu çok kültürlü geçmiş, bugün hâlâ şehirde gözlemlenebiliyor. Peki, Samsun’un Rum, Ermeni ve Türk kültürlerinin izleri nerelerde ve nasıl günümüze ulaştı?
Samsun’da Ne Oldu, Ne Zaman ve Neden Önemli?
Samsun, özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda Rum ve Ermeni nüfusun yoğun yaşadığı, ticaret ve zanaatla öne çıkan bir şehir haline geldi. Osmanlı döneminde birlikte yaşam kültürü gelişmiş, mahalleler etnik kimliklere göre şekillenmişti. 20. yüzyılın başındaki siyasi ve toplumsal değişimler bu dengeleri etkiledi.
Ancak şehirdeki mimari, mezarlıklar, kiliseler, eski çarşılar ve geleneksel evler, Samsun’un Rum, Ermeni ve Türk kültürlerinin izleri açısından hâlâ değerli kaynaklar sunuyor.
Rum Kültürü: Taş Mimariden Ayin Ezgilerine
Samsun’un eski Rum mahalleleri, özellikle Kadıköy ve Saathane çevresi, taş evleri ve kiliseleriyle dikkat çekiyor. Bugün bazıları camiye çevrilmiş olsa da, orijinal mimarideki detaylar hâlâ korunuyor. Rumlardan kalma şarap mahzenleri, freskli duvar kalıntıları ve taş ocakları hâlâ ayakta.
Ayrıca şehirdeki bazı yerel yemeklerin kökeni Rum mutfağına dayanıyor. Özellikle hamur işi ve deniz ürünü yemeklerinde bu izler hissediliyor.
Ermeni Kültürü: Zanaatkârlık ve Sessiz Tanıklar
Samsun’un zanaat geçmişinde Ermeni ustaların büyük payı vardı. Kuyumculuk, taş işçiliği ve deri üretimi gibi el sanatları, Ermeni ustalarla gelişti. Bugün Atatürk Bulvarı çevresinde yer alan bazı eski atölye binaları, bu kültürel mirasın sessiz tanıkları olarak duruyor.
Ayrıca şehirde yıkılmış ya da başka amaçlarla kullanılan bazı eski Ermeni kiliseleri ve mezarlıkları, kültürel çeşitliliğin izlerini taşıyor. Bu yapılar hem tarihî hem de mimarî açıdan korunması gereken değerler arasında.
Türk Kültürü: Gelenekten Günümüze Yaşayan Miras
Samsun’da Türk kültürü, Selçuklu ve Osmanlı döneminden itibaren derin izler bıraktı. Camiler, hamamlar, hanlar ve geleneksel evler bu mirasın temel taşları oldu. Samsun’un Rum, Ermeni ve Türk kültürlerinin izleri, özellikle bu yapılar arasında bir denge ve geçiş oluşturuyor.
Türk mutfağı, halk oyunları, el sanatları ve geleneksel giyim tarzı, şehrin kültürel dokusunu günümüzde de şekillendirmeye devam ediyor.
Sonuç: Samsun’da Kültürel İzler Hâlâ Canlı
Samsun’un Rum, Ermeni ve Türk kültürlerinin izleri, bir arada yaşamış toplumların bıraktığı değerli miraslar olarak kentin kimliğini zenginleştiriyor. Bu kültürel çeşitlilik, hem akademik araştırmalara hem de kültür turizmine kapı aralıyor. Koruma altına alınan yapılar ve devam eden restorasyon projeleriyle birlikte, geçmişin izleri gelecek nesillere aktarılıyor.
