SAMSUN’DA KADIN KOOPERATİFLERİNİN YÜKSELİŞİ
Karadeniz’in bereketli topraklarında kadın emeği her zaman güçlü bir yere sahip olmuştur. Son yıllarda ise bu emek, kadın kooperatifleri aracılığıyla hem ekonomik hem de sosyal bir dönüşüm yaratıyor. Samsun’da faaliyet gösteren onlarca kadın kooperatifi, yerel ürünleri işleyerek hem gelir elde ediyor hem de bölge mutfağının unutulmaya yüz tutmuş tatlarını yaşatıyor.
Samsun Valiliği ve Samsun Büyükşehir Belediyesi’nin desteğiyle yürütülen projeler sayesinde kadınlar, evlerinde ürettikleri lezzetleri artık markalaşmış bir biçimde satabiliyor. Tarım ve Orman İl Müdürlüğü verilerine göre kent genelinde 40’tan fazla aktif kadın kooperatifi bulunuyor. Bunların çoğu Bafra, Vezirköprü, Havza, Terme ve Ayvacık ilçelerinde faaliyet gösteriyor.
Bu kooperatiflerin ortak amacı yalnızca üretim değil; aynı zamanda kadın istihdamını artırmak, kırsal kalkınmaya katkı sunmak ve yöresel tatları geleceğe taşımak.
YÖRESEL LEZZETLERİN MERKEZİ: SAMSUN KADIN KOOPERATİFLERİ
Samsun’daki kadın kooperatifleri, mutfak kültürünü “yerinde üretim, doğallık ve dayanışma” ilkeleriyle yeniden canlandırıyor. Ürün çeşitliliği ise oldukça geniş:
Karalahana sarması
Bafra nokulu
Mısır ekmeği
Ev yapımı tarhana
El açması mantı
Reçel, turşu, salça ve erişte çeşitleri
Bu ürünlerin pek çoğu Bafra Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi, Vezirköprü Kadın Kooperatifi, Atakum Kadın Dayanışma Kooperatifi ve Terme Kadın Kooperatifi gibi oluşumlar tarafından üretiliyor.
Örneğin, Bafra Kadın Kooperatifi üyesi üreticiler, meşhur Bafra nokulu ve ev eriştesi üretiminde yöresel tarifleri birebir koruyor. Vezirköprü Kadın Kooperatifi ise köy tereyağı, peynir ve reçel çeşitleriyle dikkat çekiyor. Bu ürünler hem yerel pazarlarda hem de çevrim içi satış platformlarında tüketicilere ulaştırılıyor.
YEREL ÜRÜNDEN MARKAYA: EKONOMİYE KATKI
Kadın kooperatifleri, yalnızca geleneksel yemekleri yaşatmakla kalmıyor; aynı zamanda kırsal ekonomiye yeni bir soluk getiriyor. Üretim süreci tamamen doğal yöntemlerle yürütülüyor. Katkı maddesi içermeyen, yerel malzemelerle hazırlanan ürünler, tüketicinin güvenini kazanmış durumda.
Samsun İl Tarım ve Orman Müdürlüğü verilerine göre, 2024 yılı itibarıyla kadın kooperatiflerinin yıllık toplam üretim hacmi yaklaşık 15 milyon TL seviyesine ulaştı. Bu gelir, doğrudan üretici kadınların aile ekonomisine katkı sağlıyor.
Aşağıdaki tablo, Samsun’daki bazı kadın kooperatiflerinin ürün yelpazesi ve üretim kapasitesini özetliyor:
Kooperatif Adı İlçe Öne Çıkan Ürünler Yıllık Üretim (kg) Kadın Üye Sayısı Pazarlama Alanı
Bafra Kadın Kooperatifi Bafra Nokul, Erişte, Tarhana 12.000 45 Yerel pazar, online satış
Atakum Kadın Kooperatifi Atakum Reçel, Turşu, Kurabiye 8.000 38 Market, kermes, e-ticaret
Vezirköprü Kadın Kooperatifi Vezirköprü Tereyağı, Peynir, Bal 15.000 52 Bölgesel fuarlar
Ayvacık Kadın Kooperatifi Ayvacık Mısır Ekmeği, Karalahana Sarması 9.000 33 Yerel festivaller
Terme Kadın Kooperatifi Terme Salça, Cevizli Keşkek, Tarhana 7.500 40 İl içi satış noktaları
Bu tablo, kadınların üretimdeki aktif rolünü ve Samsun ekonomisine katkılarını açıkça ortaya koyuyor.
YÖRESEL TATLARLA SOSYAL DAYANIŞMA
Kadın kooperatiflerinin bir diğer önemi de sosyal dayanışmayı güçlendirmesi. Pek çok kadın, evdeki üretim becerilerini ekonomik değere dönüştürürken, aynı zamanda birbirine destek oluyor. Bu dayanışma, Samsun’da kırsal kadınların toplum içinde daha görünür hale gelmesini sağladı.
Kooperatifler ayrıca yöresel festivaller, gastronomi fuarları ve halk günleri gibi etkinliklerde aktif rol alıyor. Örneğin, Samsun Gastronomi Festivali ve Bafra Tarım Günleri etkinliklerinde kadın üreticiler, kendi el emeği ürünlerini tanıtma imkânı buluyor.
Kadın girişimcilerin ürünleri yalnızca Samsun’da değil, İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde düzenlenen yöresel ürün fuarlarında da yoğun ilgi görüyor. Bu sayede Samsun’un özgün mutfak mirası, Türkiye genelinde tanınırlık kazanıyor.
SIKÇA SORULAN SORULAR
1. Samsun’da kadın kooperatiflerinden ürün nasıl satın alınabilir?
Kooperatiflerin çoğu ürünlerini hem yerel pazarlar hem de online satış platformları aracılığıyla tüketicilere ulaştırıyor. Samsun Büyükşehir Belediyesi’nin desteklediği “Yöresel Ürünler Pazarı” gibi yerlerde bu ürünleri bulmak mümkün.
2. Kadın kooperatifleri hangi yemekleri ön plana çıkarıyor?
Karalahana sarması, Bafra nokulu, mısır ekmeği, ev eriştesi, turşular ve reçeller en çok üretilen ürünler arasında. Her kooperatif kendi ilçesinin yerel lezzetini ön plana çıkarıyor.
3. Kooperatiflerde üretilen ürünler denetleniyor mu?
Evet. Samsun İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, hijyen ve üretim standartları konusunda düzenli denetimler yapıyor. Ayrıca kooperatiflerin birçoğu üretim izin belgelerine sahip.
SONUÇ: KADIN EMEĞİYLE BÜYÜYEN LEZZET MİRASI
Samsun’da kadın kooperatiflerinden sofraya uzanan yöresel lezzetler, sadece bir yemek değil; kültür, dayanışma ve üretim gücünün birer simgesi. Kadınların el emeğiyle şekillenen bu ürünler, hem Samsun’un gastronomi turizmini canlandırıyor hem de kırsal ekonomiye sürdürülebilir bir model sunuyor.
Geleneksel tariflerin korunarak modern pazarlara taşındığı bu süreç, Türkiye genelinde örnek bir başarı hikâyesine dönüşmüş durumda. Samsun’a yolu düşen herkes, bu kooperatiflerin stantlarında durmalı, bir parça nokul ya da bir kavanoz ev reçeli almalı. Çünkü her lokma, hem geçmişin hem de kadın emeğinin sıcaklığını taşıyor.
