Amisos Tepesine Batıpark'tan Teleferik ile şehri tepeden kuşbakışı izleyerek kısa ve zevkli bir yolculuk ile ulaşabilirsiniz.
Amisos Tepesi ya da eski adıyla Baruthane Tepesi, MÖ 3. yüzyıla tarihlenen ve 28 Kasım 1995 tarihinde keşfedilen sit alanı. Tümülüslerdeki mezar odaları korumaya alınmadan önce defineciler tarafından keşfedilmiş ve soyulmuştur. Bu nedenle mezar yapılarının bazı kısımları hasarlı durumdadır.
2004-2005 yıllarında yapılan kazılarda tümülüsün Helenistik Dönem'e ait olduğu saptanmış ve Pontus Krallığı'nın üst düzey yönetici ailelerinden birine ait olduğu düşünülen bir mezar yapısı olduğu tespit edilmiştir. Mezar odalarında yapılan kurtarma kazılarında Amisos Hazinesi adı verilen bir takım gömütler de bulunmuştur ve bu buluntular günümüzde Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi'nde sergilenmektedir.
2008 yılında tamamlanan çalışmalar sonrasında turizme hizmet edecek şekilde yeniden düzenlen tümülüslere Amisos Tepesi adı verilmiş ve mezar odaları ziyaretçilere açılmıştır.
Amisos'un kuruluşu ve gelişmesi tarihi kaynaklara ve arkeolojik verilere göre başlıca dört aşamada gerçekleşmiş;
1.Dönem (M.Ö.6.yy başı): Sinop'ta bir koloni oluşturan Miletosluların küçük bir yerleşim olan Amisos'a egemen olup Karadeniz ile Anadolu'nun içlerini bağlayan ticaret yolunun başlangıcıolarak kullanılması.
2.Dönem (M.Ö.6.yy ilk yarısı): Kapadokyalıların Amisos'a yerleşmesi.
3.Dönem (M.Ö.6.yy ortası): Kapadokyalı liderin Phokaialılara (Foça) yerleşme izni vermesi ve kentin adının Peiraieos olarak değiştirilmesi.
4.Dönem (M.Ö. 437): Sinop'tan gelen Atinalıların Amisos'a yerleşmesi ve kentin adının Peiraieos olarak değiştirilmesi.
Miletoslular Toraman Tepe sırtlarında ilk kenti kurmaya başladılar(Yukarı Kent). Kent surları yapıldı. Caddeler, sokaklar, meydanlar oluşturuldu. Dini yapılar, evler kuruldu.
Tepenin doğusunda liman bulunuyordu. Buluntular, limanın gerisinde bir Aşağı Kent kurulduğunu gösteriyor.
Buluntulara göre Toraman Tepe'nin sırtında kurulan "Yukarı Kentin" 44 hektarlık bir alanı kapsadığI söylenebiliyor. Kentin doğu, batı ve güneyindeki yamaçlar nekropolis(mezarlık) olarak kullanıldı.
Yukarı Kent yönetici, asker, tüccar, din adamları, toprak sahibi gibi varlıklı sınıfların yaşadığı yerdi.
Bulunan mozaik, fresko ve heykeller bu görüşü doğruluyor.
Liman yakınındaki Aşağı Kent'te ticari depolar ve limanda çalışan denizciler, köleler ve diğer çalışanlar bulunuyordu. Malları Anadolu'nun içlerine götüren arabalar ve katırların ahırları, görevlilerin barınakları da buradaydı.
Amisos Tepesinde tümüs ziyaretlerinden sonra Amisos hazinelerini görmek için Samsun arkeoloji müzesini de mutlaka gezmelisiniz.
Kuzey tümülüsü
8 metre yüksekliğinde ve 3 metre çapında olan tepenin altında yer alan arka arkaya sıralanan üç mezar odasından ibaret olan kuzey tümülüsü konglomeranın kazılması ile oluşturulmuştur ve doğu-batı yönünde uzanmaktadır. Uzunluğu 18 metre, genişliği 2.25 metre, yükseliği ise 2.5 metre olan tümülüsün oda duvarları yalancı sütunlar ile süslenmiş ve sıvasızdır.
Güney tümülüsü
Güney tümülüsü, 15 metre yüksekliğinde ve 40 metre çapındaki yığma tepenin altındaki iki odalı bir mezar yapısından oluşmaktadır. Kuzey tümülüsünde olduğu gibi konglomera tabakasının oyulması ile oluşturulmuştur ve yine doğu-batı yönünde uzanmaktadır. Uzunluğu 6 metre, genişliği 2.5 metre, yüksekliği ise 3 metre olan tümülüsün altındaki oda duvarları, tabanı ve tavanı 3 metre kalınlığındaki krem renkli sıva ile kaplıdır.
Tümülüsteki ön odanın duvarlarına taş örgü görüntüsü vermek için yatay çizgiler çekilmiş ve laciverde boyanmıştır. Bu yalancı taş örgünün üst tarafına ise kırmızı renkli boya ile iki yatay şerit kazınmıştır. Arka odaya açılan kapının üst tarafına, sağına ve solunda ise sarı renk boya ile boyanmış nişler yer almaktadır.
Tümülüsün arka odasındaki batı duvarı önünde bir kline yer almaktadır. Kline'in ön yüzünde kırmızı ve siyah renklerle süsleme yapılmıştır. Odanın duvarları ise kırmızı boya ile yatay şeritlerle süslenmiştir.
Amisos Cafe - Restaurant
Bu bölgede çevre düzenlemeleri sonucunda yapılan park ve Amisos Kafe vasıtasıyla yerli ve yabancı ziyaretçilere nefis bir manzara karşısında dinlenme fırsatı sağlanmıştır. Gerek karayolu ve gerekse teleferikle buraya gelen ziyaretçiler tarih ve doğayla içiçe güzel bir zaman geçirmektedir. Amisos kentinin metropol alanı olan Baruthane’de halen keşfedilmemiş mezarların var olduğu düşünülmektedir.
