Samsun'un farklı ilçelerine yayılan tarihi ve estetik değeri yüksek camiler, sadece ibadet değil huzur arayanların da uğrak noktası haline geliyor. İşte Samsun'daki tarihi camiler..
TACEDDİN PAŞA VE KURŞUNLU CAMİİ
Camii ilçe merkezinde Çanaklı Mahallesinde bulunmaktadır.Çeşitli yayınlarda Taceddin Paşa ve Kurşunlu adlarıyla anılan camiinin inşa kitabesi yoktur. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde bulunan H.27 Şaban 900/ M 23 Mayıs 1495 tarihli üç sayfalık Arapça vakfiyesi ve tercümesinden anlaşıldığına göre yapı, Hacı Beyzade Mevlana Safiyyüddin oğlu İbrahim Paşa tarafından yaptırılmıştır. Camii vakfiyenin düzenlendiği 1495 yılı civarında yaptırılmış olmalıdır. Vakfiyede yapı, ‘’imaret’’ ifadesiyle kaydedilmiştir ve gayet muntazam inşa edilen imaretin, üç bölümden oluştuğu belirtilmektedir.Buna göre, misafirlerin istirahatlarına yönelik her birinin önünde sofa bulunan iki odadan oluşan tabhaneler birinci bölümü, camii ikinci bölümü, mutfak, ekmehane, kiler, ambar ve diğer alet ve edevat, ahır, abdesthane vs müştemilat ise üçüncü bölümü oluşturmaktadır. Günümüzde; duvarlarla çevrili geniş bir avlu içerisinde, vakfiyede imaret olarak nitelenen camii ve tabhane bölümlerini içeren , önünde şadırvanı bulunan, yan mekanlı camii mevcuttur. Vakfiyede üçüncü bölümü oluşturan bölümlerin yerlerine ait işaret yoktur.1943 depreminde camiinin mihrap önü kubbesi, son cemaat yeri ve minaresinin tamamen yıkıldığı, 1955 yılında mahalle sakinleri tarafından bazı tehlikeli kısımları da yıkılarak, orijinal duvarlar üzerinde, moloz taşla, ahşap tavanlı ve kiremit çatılı olarak yenilendiği, tabhane odaları, minare kaidesi, son cemaat yeri sütunları ve başlıkları ile ahşap kapı kanatlarının bu yıllarda orijinalliklerini muhafaza ettikleri anlaşılmaktadır. 1955 yılındaki onarımın basit oluşu ve yapının orijinaline uygun düşmeyişi sebebiyle Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1989 yılında başlatılan, uzun yıllar durakladıktan sonra nihayet 2000 yılı civarında biten bir restorasyonla, camii orijinale uygun olarak restore edilmeye çalışılmıştır. Camii ibadete açık olup, bakımlı durumdadır.
TAYYAR PAŞA CAMİİ
Tayyar Paşa Camii, Samsun'un Bafra ilçesindeki bir ibadethane. Girişteki kapının üstünde yer alan kitabeye göre, Canikli Ali Paşa'nın ailesinden gelen Mahmud Tayyar Paşa tarafından, 1802 yılında inşa ettirilmiştir. Duvarlardaki kalem işi yazıları ve özenle işlenmiş minberiyle dikkat çekmektedir.Osmanlılara ait olan iç kubbeli yapı tarzını taşıyan bir örnektir. Koruma amaçlı yapılan restorasyona rağmen tek şerefeli minaresi ile eski özelliklerini korumaktadır.Restorasyon çalışmalarından sonraki yıllarda ek bir ibadet yeri daha açılmıştır.
KALE CAMİİ
Camii ilçe merkezinde, Taşkale Mahallesinde bulunmaktadır. İnşa kitabesi bulunmayan yapının batısında, avlu duvarının üzerinde, sonradan konulduğu anlaşılan iki satırlık bir kitabe bulunmaktadır. Vakıflar genel Müdürlüğü Arşivinde, Ayşe Hanım adına düzenlen, H.Ramazan 1107/M Nisan-Mayıs 1696 tarihli, dört sayfalık Osmanlıca vakfiyeye göre camii, Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa’nın eşi Yusuf Ağa kızı Ayşe Hanım' tarafından yaptırılmıştır.Vakfiyede camiden başka Ayşe Hanım’ın Vezirköprü’de inşa ettirdiği camiden(Toprakkale Camii) Taşkale içinde yaptırdığı bir çamaşırhaneden , çarşı içinde inşa ettirdiği 'iki kıt’a' hamamdan, yaptırdığı bir takım çeşme ve bunların suyollarından söz edilmektedir. Vakfiyeye göre camii, yakınında bir veya daha fazla çeşme ve çamaşırhaneyle birlikte inşa edilmiştir.1943 depreminde camiinin minaresinin ve son cemaat yeri kubbelerinin yıkıldığı, 1960’dan sonra aslına uygun olarak yenilendikleri anlaşılmaktadır.Minarenin orijinale benzetilerek yenilendiği düşünülebilir.
Bahçe içinde, tek katlı dikdörtgen planlı, bir sıra kesme taş, 3 sıra tuğla örgü duvarlı, kubbesi sivri (tura) çatılı olan yapı Osmanlı döneminde inşa edilmiştir. Çatı altında çift sıra kirpi saçak bulunmaktadır. Giriş kuzeydeki çift kanatlı ana kapı ile sağlanmaktadır. Üzerinde 2 kitabe ve aşı boyasıyla yapılmış süslemeler mevcuttur. Çatının iç kısmı geometrik motiflerle bezelidir. Batı cephesindeki bir kapıyla camiye geçilmektedir. Caminin pencereleri dikdörtgen şekilli ve sivri kemerli olup demir kafeslidir. Osmanlı döneminden kalma mezarların ve kitabeli taşların yer aldığı mezarlık bahçesinde bulunmaktadır. 09.09.1978 yılında yapı tarihi eser olarak tescillenmiştir.
BÜYÜK CAMİİ
Bafra’nın en eski tarihi eserlerindendir. Evliya Çelebi’nin 300 yıl önceleri yazdığı meşhur SEYAHATNAME’sinde bahsettiği iki camiden birisidir, önceleri zamanın Bafra Beyi, İsfendiyaroğulları’na mensup EMİR MİRZA tarafından, merkezde toplanan halkın ibadetini ifa edebilmesi için ahşap olarak inşa edilmiştir. Bugünkü camiin ise, üzerindeki kitabede Rumi 1670 tarihin de Ayşe Hatun tarafından yapıldığı ifade edilmektedir. Ayşe Hatun ise, meşhur Osmanlı Devlet adamı Köprülü Mehmet Paşa’nın kızıdır.Cami, Osmanlı mimarisinin özelliklerini taşımaktadır. Bitişiğindeki kabristanlıkta 100-150 yıl kadar önce ölmüş, meşhur âlimlerden bazılarının mezarları bulunmaktadır. Bulunduğu mahalleye ismini vermiştir.
ÇINARALAN KİLİSE CAMİ
Yığma yapım sistemiyle inşa edilen yapının orijinalinde malzeme olarak kesme taş kullanılmıştır. Kuzey güney yönünde dikdörtgen planlı olan yapı, harim, kadınlar mahfili ve son cemaat yerinden oluşmaktadır. Harimin üzeri büyük bir kubbe ile, son cemaat yerinin üzeri üç tane küçük kubbe ile örtülüdür. Sonradan inşa edilen iki şerefeli minaresi batı cephesinde bulunmaktadır. Harim girişi, son cemaat yerinden, kuzey cephesinden sağlanmaktadır. Giriş kapısı çift kanatlı, dikdörtgen formlu ve ahşaptır. Yapı cephelerinde çift sıra pencere düzeni mevcuttur. Üst sıra pencereler yuvarlak kemerli, alt sıra pencereler dikdörtgen formludur. Yapının iç mekânı yapılan yenilemede tamamen seramik malzeme ile kaplanmıştır. Yapının yalnızca kuzey cephesi özgündür. Giriş bölümü kademeli şekilde belirginleştirilmiştir. Kademeli çerçevenin her iki yanında ince sütunçeler yer almaktadır. Giriş açıklığı yuvarlak kemerlidir. Giriş kapısı özgün değildir. Girişin üzerinde yuvarlak kemerli sağır alınlık bulunmaktadır.
YALI CAMİİ
Samsun il merkezinde Buğday Pazarında, Saathane Meydanı’nda bulunan bu camiyi Sadık Bin Abdullah 1894 yılında yaptırmıştır. Cami aynı zamanda Hoca Hayrettin Camisi ismi ile de tanınmıştır.
Cami kesme taş ve tuğladan örülmüştür. Kare planlı caminin üzerini sekizgen kasnaklı tuğladan bir kubbe örtmektedir. İbadet mekânı duvarlarından kubbeye geçiş, köşe tromplarının yardımıyla yapılmıştır. Kuzey yönüne geç dönemlerde son cemaat yeri eklenmiştir.İbadet mekânı altlı üstlü iki sıra halında altta dikdörtgen, üstte de yuvarlak kemerli alçı pencereler ile aydınlatılmıştır. Mihrap ve minber özellik göstermemektedir. Mihrap alçıdan minber ise ağaçtan yapılmıştır. Ceminin ana duvarına bitişik olan minaresi kalın ve uzun bir kaide üzerine yuvarlak gövdeli tek şerefelidir.
TACEDDİN PAŞA VE KURŞUNLU CAMİİ
Camii ilçe merkezinde Çanaklı Mahallesinde bulunmaktadır.Çeşitli yayınlarda Taceddin Paşa ve Kurşunlu adlarıyla anılan camiinin inşa kitabesi yoktur. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde bulunan H.27 Şaban 900/ M 23 Mayıs 1495 tarihli üç sayfalık Arapça vakfiyesi ve tercümesinden anlaşıldığına göre yapı, Hacı Beyzade Mevlana Safiyyüddin oğlu İbrahim Paşa tarafından yaptırılmıştır. Camii vakfiyenin düzenlendiği 1495 yılı civarında yaptırılmış olmalıdır. Vakfiyede yapı, ‘’imaret’’ ifadesiyle kaydedilmiştir ve gayet muntazam inşa edilen imaretin, üç bölümden oluştuğu belirtilmektedir.Buna göre, misafirlerin istirahatlarına yönelik her birinin önünde sofa bulunan iki odadan oluşan tabhaneler birinci bölümü, camii ikinci bölümü, mutfak, ekmehane, kiler, ambar ve diğer alet ve edevat, ahır, abdesthane vs müştemilat ise üçüncü bölümü oluşturmaktadır. Günümüzde; duvarlarla çevrili geniş bir avlu içerisinde, vakfiyede imaret olarak nitelenen camii ve tabhane bölümlerini içeren , önünde şadırvanı bulunan, yan mekanlı camii mevcuttur. Vakfiyede üçüncü bölümü oluşturan bölümlerin yerlerine ait işaret yoktur.1943 depreminde camiinin mihrap önü kubbesi, son cemaat yeri ve minaresinin tamamen yıkıldığı, 1955 yılında mahalle sakinleri tarafından bazı tehlikeli kısımları da yıkılarak, orijinal duvarlar üzerinde, moloz taşla, ahşap tavanlı ve kiremit çatılı olarak yenilendiği, tabhane odaları, minare kaidesi, son cemaat yeri sütunları ve başlıkları ile ahşap kapı kanatlarının bu yıllarda orijinalliklerini muhafaza ettikleri anlaşılmaktadır. 1955 yılındaki onarımın basit oluşu ve yapının orijinaline uygun düşmeyişi sebebiyle Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1989 yılında başlatılan, uzun yıllar durakladıktan sonra nihayet 2000 yılı civarında biten bir restorasyonla, camii orijinale uygun olarak restore edilmeye çalışılmıştır. Camii ibadete açık olup, bakımlı durumdadır.
TAYYAR PAŞA CAMİİ
Tayyar Paşa Camii, Samsun'un Bafra ilçesindeki bir ibadethane. Girişteki kapının üstünde yer alan kitabeye göre, Canikli Ali Paşa'nın ailesinden gelen Mahmud Tayyar Paşa tarafından, 1802 yılında inşa ettirilmiştir. Duvarlardaki kalem işi yazıları ve özenle işlenmiş minberiyle dikkat çekmektedir.Osmanlılara ait olan iç kubbeli yapı tarzını taşıyan bir örnektir. Koruma amaçlı yapılan restorasyona rağmen tek şerefeli minaresi ile eski özelliklerini korumaktadır.Restorasyon çalışmalarından sonraki yıllarda ek bir ibadet yeri daha açılmıştır.
KALE CAMİİ
Camii ilçe merkezinde, Taşkale Mahallesinde bulunmaktadır. İnşa kitabesi bulunmayan yapının batısında, avlu duvarının üzerinde, sonradan konulduğu anlaşılan iki satırlık bir kitabe bulunmaktadır. Vakıflar genel Müdürlüğü Arşivinde, Ayşe Hanım adına düzenlen, H.Ramazan 1107/M Nisan-Mayıs 1696 tarihli, dört sayfalık Osmanlıca vakfiyeye göre camii, Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa’nın eşi Yusuf Ağa kızı Ayşe Hanım' tarafından yaptırılmıştır.Vakfiyede camiden başka Ayşe Hanım’ın Vezirköprü’de inşa ettirdiği camiden(Toprakkale Camii) Taşkale içinde yaptırdığı bir çamaşırhaneden , çarşı içinde inşa ettirdiği 'iki kıt’a' hamamdan, yaptırdığı bir takım çeşme ve bunların suyollarından söz edilmektedir. Vakfiyeye göre camii, yakınında bir veya daha fazla çeşme ve çamaşırhaneyle birlikte inşa edilmiştir.1943 depreminde camiinin minaresinin ve son cemaat yeri kubbelerinin yıkıldığı, 1960’dan sonra aslına uygun olarak yenilendikleri anlaşılmaktadır.Minarenin orijinale benzetilerek yenilendiği düşünülebilir.
Bahçe içinde, tek katlı dikdörtgen planlı, bir sıra kesme taş, 3 sıra tuğla örgü duvarlı, kubbesi sivri (tura) çatılı olan yapı Osmanlı döneminde inşa edilmiştir. Çatı altında çift sıra kirpi saçak bulunmaktadır. Giriş kuzeydeki çift kanatlı ana kapı ile sağlanmaktadır. Üzerinde 2 kitabe ve aşı boyasıyla yapılmış süslemeler mevcuttur. Çatının iç kısmı geometrik motiflerle bezelidir. Batı cephesindeki bir kapıyla camiye geçilmektedir. Caminin pencereleri dikdörtgen şekilli ve sivri kemerli olup demir kafeslidir. Osmanlı döneminden kalma mezarların ve kitabeli taşların yer aldığı mezarlık bahçesinde bulunmaktadır. 09.09.1978 yılında yapı tarihi eser olarak tescillenmiştir.
BÜYÜK CAMİİ
Bafra’nın en eski tarihi eserlerindendir. Evliya Çelebi’nin 300 yıl önceleri yazdığı meşhur SEYAHATNAME’sinde bahsettiği iki camiden birisidir, önceleri zamanın Bafra Beyi, İsfendiyaroğulları’na mensup EMİR MİRZA tarafından, merkezde toplanan halkın ibadetini ifa edebilmesi için ahşap olarak inşa edilmiştir. Bugünkü camiin ise, üzerindeki kitabede Rumi 1670 tarihin de Ayşe Hatun tarafından yapıldığı ifade edilmektedir. Ayşe Hatun ise, meşhur Osmanlı Devlet adamı Köprülü Mehmet Paşa’nın kızıdır.Cami, Osmanlı mimarisinin özelliklerini taşımaktadır. Bitişiğindeki kabristanlıkta 100-150 yıl kadar önce ölmüş, meşhur âlimlerden bazılarının mezarları bulunmaktadır. Bulunduğu mahalleye ismini vermiştir.
ÇINARALAN KİLİSE CAMİ
Yığma yapım sistemiyle inşa edilen yapının orijinalinde malzeme olarak kesme taş kullanılmıştır. Kuzey güney yönünde dikdörtgen planlı olan yapı, harim, kadınlar mahfili ve son cemaat yerinden oluşmaktadır. Harimin üzeri büyük bir kubbe ile, son cemaat yerinin üzeri üç tane küçük kubbe ile örtülüdür. Sonradan inşa edilen iki şerefeli minaresi batı cephesinde bulunmaktadır. Harim girişi, son cemaat yerinden, kuzey cephesinden sağlanmaktadır. Giriş kapısı çift kanatlı, dikdörtgen formlu ve ahşaptır. Yapı cephelerinde çift sıra pencere düzeni mevcuttur. Üst sıra pencereler yuvarlak kemerli, alt sıra pencereler dikdörtgen formludur. Yapının iç mekânı yapılan yenilemede tamamen seramik malzeme ile kaplanmıştır. Yapının yalnızca kuzey cephesi özgündür. Giriş bölümü kademeli şekilde belirginleştirilmiştir. Kademeli çerçevenin her iki yanında ince sütunçeler yer almaktadır. Giriş açıklığı yuvarlak kemerlidir. Giriş kapısı özgün değildir. Girişin üzerinde yuvarlak kemerli sağır alınlık bulunmaktadır.
YALI CAMİİ
Samsun il merkezinde Buğday Pazarında, Saathane Meydanı’nda bulunan bu camiyi Sadık Bin Abdullah 1894 yılında yaptırmıştır. Cami aynı zamanda Hoca Hayrettin Camisi ismi ile de tanınmıştır.
Cami kesme taş ve tuğladan örülmüştür. Kare planlı caminin üzerini sekizgen kasnaklı tuğladan bir kubbe örtmektedir. İbadet mekânı duvarlarından kubbeye geçiş, köşe tromplarının yardımıyla yapılmıştır. Kuzey yönüne geç dönemlerde son cemaat yeri eklenmiştir.İbadet mekânı altlı üstlü iki sıra halında altta dikdörtgen, üstte de yuvarlak kemerli alçı pencereler ile aydınlatılmıştır. Mihrap ve minber özellik göstermemektedir. Mihrap alçıdan minber ise ağaçtan yapılmıştır. Ceminin ana duvarına bitişik olan minaresi kalın ve uzun bir kaide üzerine yuvarlak gövdeli tek şerefelidir.
