TARİHİN TATLISI: BAFRA NOKULU’NUN KÖKENİ
Samsun’un Bafra ilçesi, sadece pidesiyle değil, aynı zamanda köklü tatlı geleneğiyle de bilinir. Bu geleneğin en özgün örneklerinden biri olan Bafra Nokulu, Osmanlı dönemine kadar uzanan geçmişiyle dikkat çeker. Nokulun ismi, Farsça kökenli “nukul” kelimesinden gelir ve “tatlı ikram” anlamına sahiptir.
Zamanında bayramlarda, düğünlerde ve misafirliklerde sofraları süsleyen nokul, Bafra halkı için sadece bir tatlı değil; paylaşımın, misafirperverliğin ve bereketin sembolü olmuştur. Bafra Belediyesi’nin yerel kültür araştırmalarına göre, nokulun yöredeki üretimi 1800’lü yılların sonlarına kadar dayanır.
HAZIRLANIŞINDA SABIR VE GELENEK VAR
Bafra Nokulu’nun sırrı, hamurun inceliği ve iç harcın dengesindedir. Geleneksel olarak cevizli, üzümlü veya fındıklı olarak hazırlanan nokulun yapımı oldukça emek ister.
Hamur genellikle mayalı un, süt, sıvı yağ ve yumurta karışımıyla yoğrulur. Daha sonra ince şekilde açılan hamurun içine bolca iç malzeme serpilir. Rulo haline getirildikten sonra dilimlenir ve tepsiye dizilerek fırına verilir. Fırından çıktığında üzerine şerbet değil, hafif bir sıvı yağ karışımı sürülür — bu da nokulun karakteristik parlaklığını ve yumuşaklığını sağlar.
Bafralılar, nokul yapımını genellikle aile içinde bir etkinlik haline getirir. Özellikle Ramazan ve Kurban Bayramı öncesi, evlerde nokul kokusu mahallelere yayılır.
BAFRA NOKULU İLE KARADENİZ’İN DİĞER TATLILARI ARASINDA FARK
Karadeniz mutfağı; laz böreği, pepeçura ve kabak tatlısı gibi zengin lezzetlere sahiptir. Ancak Bafra Nokulu, diğerlerinden farklı olarak hamur işi formundadır ve şerbetli değil, kuru tatlı sınıfına girer.
Aşağıdaki tablo, nokulun Karadeniz’deki bazı diğer tatlılarla farklarını gösterir:
Tatlı Adı Bölge Tatlı Türü Şerbet Durumu Ana Malzeme Özgün Özellik
Bafra Nokulu Samsun/Bafra Kuru Tatlı Yok Hamur, ceviz, üzüm Rulo biçiminde, iç dolgulu
Laz Böreği Rize Şerbetli Tatlı Var Yufka, muhallebi İnce yufka arası muhallebi
Pepeçura Trabzon Sütlü Tatlı Yok Üzüm suyu, nişasta Mor renkli, soğuk servis edilir
Kabak Tatlısı Ordu Şerbetli Tatlı Var Bal kabağı, şeker Yumuşak dokulu, cevizli
Fındıklı Helva Giresun Ezme Tatlı Yok Fındık, un, şeker Ezme kıvamında, yoğun aromalı
Bu tablo, nokulun hem görsel hem de yapısal olarak farklı bir kategoriye ait olduğunu ortaya koyuyor.
GÜNÜMÜZDE BAFRA NOKULU: COĞRAFİ İŞARET VE TANITIM ÇABALARI
Bafra Nokulu, 2017 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaretli ürün olarak tescillendi. Bu tescil, nokulun yöreye özgü yapım tekniklerinin korunması ve geleneksel değerinin yaşatılması açısından önemli bir adım oldu.
Samsun Valiliği ve Bafra Belediyesi, her yıl düzenlenen Bafra Gastronomi Günleri kapsamında nokulun tanıtımına özel bir alan ayırıyor. Ayrıca Bafra Kadın Kooperatifleri, bu ürünü Türkiye’nin farklı şehirlerine ulaştırarak hem yerel ekonomiye katkı sağlıyor hem de geleneksel üretimi sürdürüyor.
Yöredeki bazı işletmeler, klasik nokul tarifini modernize ederek fıstıklı, çikolatalı veya tahinli versiyonlar da üretiyor. Ancak yöre halkına göre “gerçek Bafra Nokulu”, taş fırında pişen ve elde yoğrulan hamurdan yapılır.
SIKÇA SORULAN SORULAR
1. Bafra Nokulu tatlı mı, tuzlu mu?
Bafra Nokulu genellikle tatlıdır ancak bazı yörelerde az şekerli, cevizli tuzlu versiyonları da yapılır. Ana lezzet profili tatlıdır.
2. Nokul nerede yenir?
En otantik haliyle Samsun’un Bafra ilçesinde yapılır. İlçedeki fırınlar ve pastaneler, geleneksel usulle nokul pişirmeye devam eder.
3. Bafra Nokulu uzun süre saklanabilir mi?
Evet, kuru tatlı olduğu için hava almayan kapta 5-6 gün tazeliğini korur. Dondurucuda ise 1 aya kadar saklanabilir.
SONUÇ: GEÇMİŞTEN GELECEĞE BİR LEZZET MİRASI
Bafra Nokulu, sadece bir tatlı değil, aynı zamanda Karadeniz kültürünün yüzyıllardır yaşattığı bir değerdir. Bugün modern mutfaklarda yeniden yorumlansa da, özündeki paylaşım, emek ve gelenek duygusu değişmemiştir.
Bafra’ya yolunuz düşerse, yerel bir fırında sıcacık bir nokulun tadına bakmayı ihmal etmeyin. Çünkü her lokmasında hem geçmişin hikayesini hem de Karadeniz’in sıcak misafirperverliğini bulacaksınız.
