DENİZİN KOKUSUYLA YAŞAYAN BİR KASABA: ALAÇAM
Samsun’un batısında yer alan Alaçam, Karadeniz’in kıyısında kurulmuş köklü bir balıkçı yerleşimidir. İlçe, tarih boyunca geçimini denizden sağlayan halkıyla tanınmış; balıkçılık, kasabanın ekonomik ve kültürel kimliğinin temelini oluşturmuştur.
Alaçam’da gün doğumuyla başlayan balıkçı yaşamı, denizin dalgalarıyla şekillenen bir ritüeldir. Her mevsim farklı türde balıkların avlandığı sahil, yerel ekonomiye canlılık katar. Özellikle hamsi, mezgit, istavrit ve palamut, kasabanın sofralarının vazgeçilmez lezzetleri arasındadır.
Bugün Alaçam, balıkçılığın yanı sıra kıyı kasabası atmosferiyle de turistik bir değer kazanmıştır. Sahil boyunca uzanan liman, tekneler ve balıkçı pazarları, ziyaretçilerin dikkatini çeken özgün görüntüler oluşturur.
BALIKÇI KÜLTÜRÜNÜN KALBİ: ALAÇAM LİMANI
Alaçam Limanı, ilçenin sosyal ve ekonomik yaşamının merkezidir. Sabahın erken saatlerinde denize açılan balıkçılar, akşamüzeri ağlarını limanda toplar. Bu hareketlilik, kasabanın günlük ritmini belirler.
Balıkçılık, Alaçam’da sadece bir meslek değil; kuşaktan kuşağa aktarılan bir yaşam biçimidir. Babadan oğula geçen tekneler, denizcilik kültürünün devamlılığını sağlar. Denizcilik terimleri, ağ tamiri gelenekleri ve sahildeki küçük atölyeler, bu mirasın canlı kanıtıdır.
Samsun İl Tarım ve Orman Müdürlüğü verilerine göre, Alaçam’da 150’nin üzerinde küçük ölçekli balıkçı teknesi faaliyet göstermektedir. Bu tekneler genellikle kıyı balıkçılığı yapar ve av sezonuna göre farklı türleri hedefler.
Balıkçılar arasında dayanışma güçlüdür. Av dönüşü limanda yapılan sohbetler, paylaşılan ekmek ve çay molaları, Alaçam’ın denizle bütünleşmiş sosyal kültürünü yansıtır.
KIYI KASABASI YAŞAMI VE GELENEKLER
Alaçam’da yaşam, denizin ritmine göre şekillenir. Yaz aylarında kıyı boyunca düzenlenen balık festivalleri ve deniz şenlikleri, hem turizmi canlandırır hem de yerel kültürü tanıtır. Özellikle “Hamsi Şenliği”, kasabanın en bilinen etkinliklerinden biridir.
Kasaba halkı, balığın yalnızca bir geçim kaynağı değil, aynı zamanda paylaşımın sembolü olduğunu söyler. Her balık sezonunda, komşular arasında taze balık ikramı yapılır. Bu gelenek, toplumsal dayanışmanın en güzel örneklerinden biridir.
Alaçam’ın sokakları, deniz kokusu ve taze balık tezgâhlarının hareketliliğiyle doludur. Akşam saatlerinde limana yanaşan teknelerden gelen balık sesleri, kasaba atmosferine nostaljik bir huzur katar.
Ayrıca kadınlar da bu kültürün önemli bir parçasıdır. Evlerde yapılan konserve balıklar, tuzlama hamsi ve kurutulmuş mezgit, hem kışlık hazırlık hem de yöresel lezzet olarak sofralarda yerini alır.
ALAÇAM’DA BALIK TÜRLERİ VE EKONOMİK KATKI
Balıkçılık Alaçam ekonomisinin omurgasını oluşturur. İlçede hem küçük ölçekli balıkçılar hem de balık işleme atölyeleri faaliyet göstermektedir. Özellikle son yıllarda taze balık ihracatına yönelik yatırımlar artmıştır.
Aşağıdaki tablo, Alaçam kıyılarında en çok avlanan balık türlerini ve ekonomik değerini göstermektedir:
Balık Türü Avlanma Dönemi Ortalama Aylık Av (ton) Ekonomik Değer (₺)
Hamsi Kasım - Mart 60 Yüksek
Mezgit Aralık - Nisan 40 Orta
İstavrit Yıl Boyu 35 Orta
Palamut Eylül - Kasım 50 Yüksek
Barbun Mayıs - Eylül 25 Orta
Bu tablo, Alaçam’ın yılın her döneminde farklı balık türleriyle ekonomik canlılık yakaladığını göstermektedir. Özellikle hamsi sezonu, ilçede hem ticaretin hem de sosyal etkinliklerin canlandığı dönemdir.
SÜRDÜRÜLEBİLİR BALIKÇILIK VE ÇEVRE DUYARLILIĞI
Günümüzde Alaçam’da çevreye duyarlı sürdürülebilir balıkçılık anlayışı öne çıkmaktadır. İlçe balıkçıları, deniz ekosistemini korumak adına belirlenen av yasaklarına titizlikle uyar. Samsun Üniversitesi Deniz Bilimleri Fakültesi’nin yaptığı çalışmalar, Alaçam açıklarında balık stoklarının korunmasına yönelik olumlu sonuçlar göstermektedir.
Genç balıkçılara verilen “ekolojik avcılık” eğitimleri sayesinde, ağ gözü büyüklüğü ve tür koruma bilinci artmaktadır. Ayrıca bazı kooperatifler, atık ağların geri dönüşüm projelerine destek vermektedir. Bu sayede hem deniz temizliği sağlanmakta hem de çevresel farkındalık gelişmektedir.
Alaçam sahilinde yer alan doğal lagün ve kıyı kuşları alanı da bölgenin biyoçeşitliliğini destekler. Balıkçılar, doğa ve üretim dengesini koruyarak yaşamlarını sürdürmektedir.
ALAÇAM VE BALIKÇILIK KÜLTÜRÜ HAKKINDA
1. Alaçam’da balıkçılık ne zamandan beri yapılıyor?
Alaçam’da balıkçılık, Osmanlı döneminden bu yana var olan bir geçim kaynağıdır. İlçenin ilk yerleşimcileri deniz kıyısına yakın alanlarda yaşamış ve balıkçılığı ana meslek olarak benimsemiştir.
2. Alaçam’da hangi balık festivalleri düzenleniyor?
En bilinen etkinlik “Alaçam Hamsi Şenliği”dir. Ayrıca yaz aylarında “Deniz ve Kültür Festivali” adıyla çeşitli konser ve yarışmalar düzenlenmektedir.
3. Ziyaretçiler balıkçılık deneyimine katılabiliyor mu?
Evet, bazı yerel turizm işletmeleri “balıkçı teknesiyle denize açılma” turları düzenlemektedir. Bu etkinliklerde ziyaretçiler hem avlanma sürecini izler hem de Karadeniz manzarasının tadını çıkarır.
