Doğayla Uyumlu Bir Yaşam Biçimi
Samsun’un batısında yer alan 19 Mayıs ilçesi, Karadeniz’e uzanan geniş deltası ve zengin ekosistemiyle hem doğaseverlerin hem de yerel halkın hayatında özel bir yere sahiptir. İlçede balıkçılık ve kırsal yaşam yüzyıllardır el ele ilerlemiştir. Kızılırmak Deltası’nın bereketli suları, hem ticari hem de geçimlik balıkçılığın merkezi konumundadır.
Kızılırmak’ın getirdiği alüvyonlar, deltadaki gölleri ve bataklık alanları balık türleri için adeta doğal bir yuva haline getirir. Bölgede özellikle sazan, yayın, kefal ve turna balıkları yaygındır. Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre deltada yılda binlerce ton tatlı su balığı avlanmaktadır. Bu zenginlik, bölgedeki ailelerin nesiller boyu sürdürdüğü bir yaşam biçimini destekler.
Kızılırmak Deltası’nda Balıkçılığın Ritüelleri
Balıkçılık, 19 Mayıs halkı için sadece bir meslek değil, aynı zamanda bir gelenektir. Özellikle sabahın erken saatlerinde başlayan av serüveni, doğanın ritmine göre şekillenir. Göller ve deltadaki kanallarda sabah sisinin ardından ağlarını atan balıkçılar, hem sabır hem de tecrübeyle bu işi sürdürürler.
Eskiden el yapımı tahta kayıklarla yapılan balık avları, günümüzde küçük motorlu teknelerle yürütülse de, yöntemlerdeki geleneksellik hâlâ korunmaktadır. Balıkçıların çoğu, ata yadigârı ağ örme tekniklerini kullanarak kendi ekipmanlarını hazırlar. Bu üretim tarzı, sadece ekonomik değil, kültürel bir aktarımı da temsil eder.
Balıkçılık faaliyetleri aynı zamanda kolektif bir dayanışma örneğidir. Köylerde balık sezonu başladığında aileler birlikte çalışır; erkekler avlanırken, kadınlar ağların tamirini yapar ve balıkların kurutulmasıyla ilgilenir. Bu paylaşımcı yapı, kırsal toplumsal dokunun en belirgin unsurlarından biridir.
Kırsal Yaşamın Bereketi ve Kadın Emeği
19 Mayıs ilçesinde kırsal yaşam, yalnızca balıkçılığa değil, aynı zamanda tarım ve hayvancılığa da dayanır. Köylerde hane ekonomisinin önemli bir kısmı kadın emeği üzerine kuruludur. Balık temizleme, pazarlama, süt ürünleri yapımı ve kışlık hazırlıklar kadınların ustalıkla yürüttüğü işlerden sadece birkaçıdır.
Kızılırmak Deltası çevresinde yer alan Ballıca, Yörükler, Yeşilköy ve Dereköy gibi yerleşimlerde, kırsal üretim zinciri doğanın döngüsüne göre ilerler. Bu köylerde geleneksel ürünler, hem ev içi tüketimde hem de yerel pazarlarda satışa sunulur. Özellikle balıkla yapılan yöresel yemekler –örneğin “kızartma sazan” ve “balık çorbası”– ilçenin gastronomik kimliğini güçlendirir.
Bu üretim tarzı, sürdürülebilir kırsal ekonomi açısından da örnek teşkil eder. Kadınların üretimdeki etkin rolü, sosyal dayanışmayı artırırken genç nesillerin köylerde kalma isteğini de desteklemektedir.
Balıkçılığın ve Kırsal Geleneğin Geleceği
19 Mayıs’ta balıkçılık geleneği, her ne kadar güçlü bir şekilde sürse de modernleşmenin etkileriyle dönüşmektedir. Tarımsal üretimin artması, su kaynaklarının kirlenmesi ve iklim değişikliği, balık popülasyonlarını doğrudan etkilemektedir. Bu durum, hem geçim hem de kültür açısından yeni stratejiler gerektirmektedir.
Samsun Büyükşehir Belediyesi ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Kızılırmak Deltası’nı koruma altına alarak bölgedeki sürdürülebilir balıkçılığı teşvik etmektedir. Eğitim programları, çevre bilinci ve ekoturizm faaliyetleri, yerel halkın gelir kaynaklarını çeşitlendirirken doğal yaşamın korunmasını da sağlamaktadır.
Aşağıdaki tablo, 19 Mayıs ilçesinde balıkçılık ve kırsal yaşamla ilişkili temel faaliyetlerin dağılımını göstermektedir:
Faaliyet Türü Katılım Düzeyi Mevsimsel Yoğunluk Öne Çıkan Ürün / Tür Geleneksel Uygulama
Tatlı su balıkçılığı Yüksek Bahar-Yaz Sazan, yayın, kefal El yapımı ağlar
Tarım Orta İlkbahar-Sonbahar Mısır, buğday, sebze Ortak imece
Hayvancılık Orta Yıl boyu Süt, yoğurt, peynir Köy paylaşımı
Kadın üretimi (ev yapımı) Yüksek Kış Reçel, tarhana, turşu Kış hazırlıkları
Ekoturizm ve rehberlik Artan Yaz Kuş gözlemi, tekne turu Yerel rehberlik
19 Mayıs’ta Balıkçılık ve Kırsal Yaşam
1. Kızılırmak Deltası’nda hangi balık türleri bulunur?
Kızılırmak Deltası’nda sazan, yayın, kefal, turna ve tatlı su levreği gibi türler yaygındır. Bu türlerin varlığı, deltadaki doğal besin zincirinin dengeli yapısından kaynaklanır.
2. Balıkçılık dışında 19 Mayıs köylerinde hangi geçim kaynakları vardır?
Tarım, hayvancılık, süt ürünleri üretimi ve el emeği gıda ürünleri kırsal ekonominin temelini oluşturur. Kadınların üretim sürecindeki aktif rolü, bu yapının devamlılığını sağlar.
3. Kızılırmak Deltası balıkçılığı turizme açık mı?
Evet, son yıllarda ekoturizm faaliyetleri artmıştır. Rehber eşliğinde tekne turları, kuş gözlem alanları ve balıkçı köyü ziyaretleriyle ziyaretçilere özgün deneyimler sunulmaktadır.
